मध्यंतरी माझ्या मैत्रिणीने खास ती राहते तिथला प्रसिद्ध चिवडा खाऊ म्हणून आम्ही भेटल्यावर आणून दिला .चमचमीत ,चविष्ट, चिवड्याचा पहिला घास घेतल्यावरच अगदी ब्रम्हानंदी टाळी लागली! किती आवडतो आपल्याला हा पदार्थ नाही ?चिवड्यासाठी कधीच ना नसते.
प्रत्येक घासागणिक चिवड्याचे निरनिराळे संदर्भ डोळ्यापुढे येऊ लागले .भावासाठी लहानपणापासून एक चिवड्याचा डबा आईला घरात तयार ठेवावा लागायचा .संध्याकाळी भूक लागल्यावर तो डबा उघडायचा. मुख्य म्हणजे सुरुवात एकाने केली की आपोआप घरातला प्रत्येकजण त्यावर ताव मारणार हे ठरलेले .विशेषतः काजू किसमिस असलेला चिवडा असेल तर त्या मधूर चवीने भावाचा चेहरा जास्त फुलायचा. दुसर्‍या भावाची दुसरी तर्हा! याला आवडायचा किंचित चामट, लसूण घातलेला चिवडा. ग्रामीण पार्श्वभूमी असलेल्या त्याच्या मित्रांकडे त्याने असा चिवडा खाऊन लगेच घरी आईला तसा चिवडा करायला लावला होता. तो लहानपणी अशा चिवड्याला "गरिबांचा चिवडा" म्हणत असे.
चिवडा हा बहुदा असा एकच पदार्थ असावा की तो बारा महिने खाल्ला जाऊ शकतो आणि तरीही दिवाळीसारख्या सणांच्या फराळात त्याचे स्थान अढळ असते. चकली, शंकरपाळे, अनारसे इत्यादी पदार्थांबरोबर चिवड्यामुळे दिवाळीच्या फराळाला पूर्णता येते .
अशा या सर्वव्यापी चिवड्याचे प्रकार किती !पातळ पोह्यांचा ,कांदा घालून तिखट किंवा गोड, लसूण घातलेला ,भरपूर मिरची आणि कढीपत्ता घातलेला ,कधी शेंगदाणे ,कधी काजू, कधी बेदाणे खोबऱ्याचे काप घातलेला, कधी डाळव ,कधी बडीशेप, कधी तीळ धने घातलेला .कधी पोहे तळून ,कधी परतून, तर कधी कच्चे पोहे त्यात सगळी कच्चा कांदा वगैरे सामुग्री घातलेला .
पोह्या शिवाय चिवडा ही कल्पना काहींना योग्य वाटत नाही .पण साळीच्या लाह्या ,मुरमुरे ,ज्वारीच्या लाह्या, गव्हाच्या लाह्या, इत्यादी परतून त्यात वरील पैकी साहित्य घातले की तोसुद्धा काहींच्या मते चिवडा! कच्चा चिवडा हा प्रत्येक उन्हाळ्यातल्या दुपारच्या खाण्यासाठी केला गेल्याशिवाय उन्हाळा संपतच नाही. पातळ पोहे, तेल, तिखट मीठ, शेंगदाणे, कांदा कोथिंबीर ,याबरोबर ताज्या कैरीचे लोणचे छान एकत्र करून थोडा वेळ झाकून ठेवायचे. त्याच्या चमचमीत वासाने तोंडाला पाणी सुटले असायचे .लगेच सगळ्यांनी पत्ते खेळता खेळता तो कच्चा चिवडा खायला घ्यायचा. तेव्हा खरे उन्हाळा साजरा झाल्यासारखा वाटायचं .
चिवडा हे संबोधन काही ठिकाणी पोळीच्या पदार्थाला सुद्धा वापरले जाते .शिळ्या पोळ्या उरल्या की त्याचे थोडे बारीक तुकडे करायचे. ते तळून घेऊन तळलेले शेंगदाणे ,तिखट मीठ, बरोबर लोणचे घातलेला हा पोळीचा चिवडा पण बर्‍याच जणांच्या आवडीचा आहे.
तीस-पस्तीस वर्षांपूर्वी ज्या कॉलेजमध्ये आमच्या एक नातेवाईक शिकत होत्या तिथे मी कामानिमित्त जाऊन आल्याचे कळल्यावर त्यांना खूप आनंद झाला होता. आणि त्यांनी पहिला प्रश्न विचारहोता- तिथे तो सायकलवर लाकडी डब्यात चिवडा विकायला येणारा माणूस येतो का ग अजून? प्रवासाला जाताना वाटेत खायला चिवड्याचा पुडा अजूनही बरेच जण आवर्जून घेतात. घरातली मुले शिक्षणासाठी बाहेरगावी राहणार असतील तर टिकाऊ, मधल्या वेळच्या खाण्यासाठी योग्य पदार्थ म्हणून चिवड्याचा नंबर ठरलेलाच असतो.
अशा या चिवड्याचे मूळ कुठे असावे असा एक प्रश्न उगाचच मनात आला .शोधल्यावर कुठेतरी हा मूळ बिहार प्रांतातला पदार्थ असल्याचे कळले. अरे ! पिढ्यानपिढ्या आपल्या मराठी घरांमधून केल्या जाणाऱ्या चिवड्याचा जन्म बिहार मध्ये कसा झाला असेल असे वाटले. पण उगाच प्रांतवाद मनात न येऊ देता प्लेटमध्ये थोडा अजून चिवडा घेऊन चिवडानंद घेत राहिले.
No comments:
Post a Comment