साय तशी माझी जिवाभावाची अन आवडतीच. पहीली दुसरीत असतांना भुलाबाईच्या गाण्यात "आपे दुध तापे त्यावर पिवळी साय, लेकी भुलाबाई पाटल्या लेवून जाय" म्हणायचो तेव्हा माझ्या डोळ्यासमोर एक भला मोठा दुधाचा गंज, त्यात तापवलेले गाईचे दूध अन वर आलेला दाट घट्ट सायीचा थर असं चित्र यायचं. नंतर योगायोगाने लग्न झाल्यावर घरच्या गाईंच्या दूध दुभत्याचं सुख ही अनुभवलं. तेव्हा रोजच दुधावर आलेली घट्ट दाट साय बघतांना "आपे दूध तापे" ची आठवण यायची. दुध पोळीचा कुस्करा करून त्यावर छान भरपूर साय घेऊन खायला मला खूप आवडायच. खरं तर अजुनही आवडतंच. तसंच मऊ मऊ ताज्या ब्रेडवर थंडगार दूध टाकून त्यावर मस्तपैकी सायीचा थर अन वर थोडीशी साखर भुरभुरून खायलाही खूप आवडतं. सायीसकट लावलेल्या दह्याची लस्सीही आवडीचीच. एवढंच नाही तर बासुंदीवर आलेली दाट सायदेखील मटकावयाला मला खूप आवडते. तर सांगायचं तात्पर्य एवढंच की कुठल्याही फॉर्म मधली साय माझी आवडतीच.
ह्याच सायीशी निगडित आणखी एक सुंदर आठवण म्हणजे पाचवी सहावीत असतांना असलेला य. गो. जोशींचा “दुधावरची साय” ह्या शीर्षकाचा एक धडा. त्यात लेखकाची आई आपल्या नातीवर जोरजोरात ओरडत असते 'शांते कार्टे, कुठे गेलीहेस पावसात मरायला? माझी लेक मरून गेली आणि ही कार्टी राहीलीय मला छळायला!" बाहेर धो धो पाउस कोसळत असतो आणि आजी इकडे पावसात भिजून आलेल्या शांताला जोरजोरात रागावत असते. शांता म्हणजे बाळंतपणातच दगावलेल्या तिच्या लेकीची लेक. आजीची नजर चुकवून परकराच्या ओच्यात गारा वेचून आणलेल्या नातीचे दोन्ही हात आपल्या एका हातात पकडून दुसरा हात मारण्यासाठी तिच्यावर उगारते अन त्याच क्षणाला ती चिमुरडी आठ वर्षांची पोर आजीला म्हणते "तेच…,तेच तर म्हणतेय मी आजी, दुधापेक्षा दुधावरच्या सायीलाच जास्त जपावं लागतं!” आजी चकित होऊन नातीकडे बघतच राहते, पाहता पाहता बाहेरच्या पावसासारखेच आजीचेही डोळे पाझरायला लागतात आणि ती भावनावेगाने शांताला घट्ट कुशीत घेते अन बाहेर व्हरांड्यात हे ऐकत असलेला लेखक अवाक् होतो की सात आठ वर्षाच्या चिमुरडीला हे बोलणं कसं काय सुचलं! आपली मृत बहीणच तिच्या तोंडून बोलली असली पाहिजे असे वाटून तो आपल्या भगिनीच्या आठवणीने हळवा होतो. असा तो धडा मी कितीदातरी वाचलेला अजूनही स्पष्ट आठवतो. आणि त्या शीर्षकातले सौंदर्य, त्याचा भावार्थ माझ्या बाबांनी मला समजावून सांगितलेलाही जसाच्या तसा आठवतो.
आता हे सगळं आठवायचं कारण म्हणजे ती दुधावरची साय आता आमच्याही घरात आलीय! हो, 3 जानेवारीला आमच्या घरात एका नवीन, गोडुल्या सदस्याचं आगमन झालं. तो सदस्य म्हणजेच राघव, माझा नातू! तर सांगायचं असं आहे की दुधावरची साय म्हणजे नक्की काय ते आता अगदी खऱ्या अर्थाने कळलं! सध्या मी त्या दुधावरच्या सायीतच दंग आहे. नातू झाला अन सगळं विश्वच बदललय जणू! पहिल्यांदा त्याला बघितलं तेव्हा तर तो इतकासा, लहानसा, जीव बघून मन आनंदातिशयाने भरून गेलं. मात्र त्याचं पाहिलं दर्शन मला व्हिडीओ कॉल वरच झालं. कारण कोविड मुळे येथे US ला दवाखान्यात खूप कडक नियम होते. फक्त नवऱ्यालाच सोबत जाण्याची परवानगी होती दवाखान्यात. त्यामुळे मला तो झाल्यावर एकदम तिसऱ्या दिवशी जेव्हा घरी आला तेव्हाच बघता आलं त्या चिमुकल्याला. पण खरंच सांगते, तो इवलासा चिमणा जिव बघतांना आत कसं कोण जाणे पण खोलवर काहीतरी हलल्यासारखं झालं. मनात आलं, कुठुन हृदयात आपोआप हा ओलावा जादूसारखा झिरपत येतो कुणास ठाऊक! तो थोडाही रडला की माझा जीव इतका खालीवर होतो. त्याचं रडणं थांबल्याखेरीज काहीएक सुचत नाही अजिबात. खरंच कळत नाही कसे हे रेशीमबंध असतात. केव्हढा प्रचंड आनंद दिलाय त्या इवल्याशा निरागस जीवाने! त्याच्याशी बोबडं बोबडं बोलण्यातला, त्याचं एक एक रुपडं न्याहाळण्यातला आनंद शब्दातीत आहे. शांत झोपतो तेव्हा कितीही वेळ त्याच्याकडे बघितलं तरी पोट भरत नाही.
खरं तर एक महिन्याच्या त्या चिमण्याला अजून काही कळत नसेल आजी कोणती ते. भूक लागली की रडायचं, आई जवळ दूध प्यायचं अन झोपायचं एवढंच सध्या त्याचं विश्व! पण त्याने आमच्या सगळ्यांच्या भावविश्वाचा कसा अलगदपणे कब्जा घेतलाय! शांत झोपलेल्या चिमण्याचा तो निरागस, निष्पाप चेहरा बघतांना परमेश्वराच्या ह्या सर्वात सुंदर निर्मिती बद्दल मनात कृतज्ञता ओतप्रोत दाटून येते. विश्वातील सगळी निरागसता, सगळा निष्पापपणा, सगळा आनंद एकाच ठायी एकवटल्याचा भास होतो. लहानग्या बाळकृष्णाने तोंड उघडून आपलं बोळकं दाखवल्यावर यशोदेला जे विश्वदर्शन झालं होतं ते साहजिकच असावं असंच त्या तान्हुल्याकडे बघतांना वाटतं. “परमेश्वर तरी अजून काय वेगळा असणार आहे ह्याच्याशिवाय?” असा विचार मनात येतो. त्या चिमुकल्या बालजिवाकडे कडे बघतांना माझ्या मुलांचं बालपण, तान्हेपण पुन्हा एकदा रिवाइंड होऊन समोर उभं ठाकलंय की काय असा भास होतो, लेकसूने बद्दल जिव्हाळा दाटून येतो अन अतीव मायेने ह्या दुधावरच्या सायी कडे बघतांना ही इतकी अनमोल भेट दिल्याबद्दल त्या सर्वव्यापी जगन्नाथा विषयीच्या कृतज्ञतेने मन काठोकाठ भरून जाते!
मधुमती वऱ्हाडपांडे
9 फेब्रुवारी 2021
No comments:
Post a Comment